Zróżnicowanie zachowań, dróg życia i rozwoju

Zróżnicowanie to jest od tysiącleci przedmiotem fascynacji artystów i zainteresowania laików. Współczesna psychologia dostarcza dowodów, że zróżnicowanie międzyosobnicze jednostek rośnie z wiekiem, przynajmniej do pewnej granicy: u dorosłych jest ono większe niż u dzieci (Baltes, Reese, Lipsitt 1980). Tłumaczy się to m.in. tym, że dzieci bardziej niż dorośli podlegają wspólnym dla wszystkich prawom przemian biologicznych związanych ze wzrostem i dojrzewaniem organizmu, a także zdeterminowanym społecznie i historycznie zasadom socjalizmu. W życiu dorosłych natomiast te „normatywne” oddziaływania ustępują w znacznej mierze miejsca nasilającym się wpływom czynników „nienormowanych” w postaci zdarzeń losowych, sytuacji wybonu, szans do wykorzystania, indywidualnych aspiracji. W grę wchodzą tu m.in. takie zdarzenia, jak zmiany w karierze zawodowej, zmiany miejsca pobytu, rozwód, śmierć kogoś bliskiego, wypadki, a także sytuacje wyboru szans, ofert, realizacja indywidualnych celów, stylów postępowania, poszukiwanie i tworzenie własnej niszy ekologicznej.