Zanim przystąpimy w rozdziałach następnych do charakterystyki poszczególnych okresów życia, rozwoju i regresu człowieka dorosłego, spróbujmy wysnuć pewne konsekwencje z założenia, iż droga życiowa człowieka jest całością. Jakie są najogólniejsze właściwości tej całości? Co z nich wynika dla poszczególnych jej części? Czy nie byłoby wskazane zapoznać się z tymi właściwościami już teraz, poprzedzając szczegółowy wykład […]

Niestety, psychologia niewiele ma na ten temat danych z uwagi na trudność badania rzeczywistych przejawów rozwoju i regresu w tej dziedzinie. Popularne kwestionariusze tu właśnie zawodzą najbardziej. Książka H. Muszyńskiego Rozwój moralny (1983) dotyczy tylko dzieci i młodzieży, podobnie jak podrozdział Rozwój i kształtowanie prospołecznej osobowości w dziele J. Reykow- skiego (1986). Dzięki badaniom L. […]

Mamy tu do czynienia zarówno z jaskrawym dowodem zdolności do rozwoju w wieku dojrzałym, jak i z przykładem wykorzystania jej dla wielkiego celu, osiągniętego przez przeobrażenie samego siebie w istotę zdolną jednym wydatnie pomagać bezoośrednio, dla innych zaś będącą imponującym v/zorem prawdziwego, pełnego człowieczeństwa. Gdyby w przykładzie tym ktoś widział wzór zbyt niebotyczny, by mógł inspirować, […]

Albert Schweitzer przyszedł na świat w roku 1875 w Alzacji jako syn pastora. Gdy porównamy go z rówieśnikami, urodzonymi np. w rodzinach podlaskich chłopów, wypadnie uznać, że jego „środowisko partykularne” było nieskończenie pełniej nasycone pierwiastkami ułatwiającymi asymilację ogólnoludzkiej kultury, a następnie — po fazie dziecięcej inicjacji — rozwój przez samodzielne jej przyswajanie. Już sam język […]

Po drugie, wyraża się on w coraz lepszym wykorzystaniu przez jednostkę zdolności do rozwoju i samorealizacji przez całe swe życie, a nie tylko w pierwszym jego okresie. Jest to warunek uruchomienia i podtrzymywania wskazanej wyżej ewolucji. Dążenie ku pełniejszemu człowieczeństwu nie oznacza wyzbycia się własnego, partykularnego dziedzictwa. Jego wpływ na indywidualność jest niezatarty. Jeśli jedne elementy […]

Która tkwi w swym partykularyzmie i nie aspiruje do rozwoju, będzie młody mężczyzna, którego cała aktywność i zainteresowania wyczerpują się w takich rolach jak: 1) rola pracownika spełniającego rutynowe, otępiające zadania, 2) rola domowego tyrana, który we własnej rodzinie reprodukuje zachowania swego ojca, 3) rola telewidzyka. O zrodzeniu się u tego mężczyzny aspiracji do rozwoju […]