Przejawy rozwoju psychicznego

Dla większości zachowań, w tym i dla aktywności intelektualnej ludzi starych, istnieją zdaniem wymienionych autorów duże rezerwy ukryte. Aktualny poziom zachowania rzadko bowiem wymaga uruchomienia całego posiadanego potencjału. Wyjątek stanowią tu niektórzy artyści i eksperci różnego rodzaju, którzy stawiają sobie tak wysokie wymagania, że zbliżają się do granic posiadanych możliwości. O granicach tych wiemy jeszcze zbyt mało. W każdym razie, jak stwierdzają Baltes i Willis, nawet przy spadku ukrytych rezerw z wiekiem wiele starszych osób może utrzymać wysoki poziom aktywności intelektualnej. Mogą one także poprawiać swe wyniki, podobnie jak młodzi, tyle że kosztem większego wysiłku. Rysunek 6 wskazuje m.in. na różnice proporcji rezerw ukrytych i wykorzystywanych w różnych okresach życia. Cytowani autorzy zakładają, że w dzieciństwie rezerwy ukryte są najmniejsze, otoczenie kładzie bowiem duży nacisk na rozwój intelektualny, stymulowany także przez dojrzewanie organizmu. W wieku dojrzałym presja w kierunku wysokich osiągnięć intelektualnych jest w naszych czasach na ogół słabsza, toteż rezerwy ukryte są u dorosłych większe. W starości maleją one w wyniku pogarszania się właściwości funkcjonalnych mózgu, nazywanych u nas przez Obuchowskiego właściwościami bazalnymi, w odróżnieniu od stale zdolnego do rozwoju „układu programującego” (Obu- chowski, Paluchowski 1982).