Tak więc jednostka staje się człowiekiem w sensie psychologicznym dzięki wyrastaniu w wychowującej ją społeczności, która zawsze jest społecznością mniej lub bardziej partykularną. To znaczy taką, która narzuca taki, a nie inny język, zwyczaje, system wartości. W przekazie tym są elementy kultury innych społeczności, ale także miejscowe, zaściankowe preferencje, przesądy, awersje. Najpierw stajemy się ludźmi […]

Co rozumiem przez osiąganie przez dorosłych pełniejszego człowieczeństwa? Nie wystarczy tu stwierdzić, że „bycie człowiekiem” jest właściwością stopniowalną; historia, literatura piękina oraz wiedza potoczna oferują tu liczne egzemplifikacje od ludzi szlachetnych, mądrych i ofiarnych aż po typy, którym najchętniej odmówilibyśmy miana człowieka. Jest to rozległy temat dla filozofów i moralistów, którego nie sposób tu rozwijać. Złożona natura […]

Wyżej omówione zostały niektóre dziedziny rozwoju dostępne dorosłym. Rozwój ten zmierzać może ku dość izolowanym i rozproszonym wynikom, takim jak podniesienie kwalifikacji zawodowych lub opanowanie jakiegoś hobby. Ale nieraz zostaje on podporządkowany wartościom i celom najwyższym, scalającym pojedyncze dążenia i podnoszącym rangę oraz pogłębiającym sens całego życia. W tej właśnie ewolucji ku dobrze ugruntowanym syntezom […]

Już samo poniechanie którejś z wymienionych form zachowania wobec innych osób można uznać za przejaw rozwoju. Podobnie jak podjęcie jakiejś nowej formy zachowania, wzbogacającej korzystnie nasz dotychczasowy repertuar aktywności. Niezwykle ważnym przejawem zarówno rozwoju, jak i regresu człowieka są właśnie zmiany repertuaru jego czynności, dążeń życiowych, stawianych sobie zadań. A także przemiany polegające na więzi z […]

Rozwój psychiczny człowieka opisuje się tradycyjnie przede wszystkim jako reorganizację i przyrost, i to przyrost dotyczący właściwości wewnętrznych (wzrost samokontroli, rozkwit talentu’ itp.). W rozumieniu tym rozwój sprowadza się do progresywnych przekształceń jakiejś właściwości, która w mniej rozwiniętej postaci istniała już wcześniej, zwyklć w początkach dzieciństwa. W rozumieniu nowym rozwój może dotyczyć samego zachowania (a […]

Fizjologowie zwykli nazywać nie zmianami rozwojowymi, lecz ostrożniej — adaptacyjnymi. Najbardziej imponująca z tych zmian zda się dotyczyć wzrostu objętości wyrzutowej serca, dzięki czemu stajemy się zdolni do intensywnego wysiłku w dłuższym niż dotąd czasie. „Zwiększenie objętości wyrzutowej serca — pisze Stanisław Kozłowski — jest najbardziej istotną zmianą adaptacyjną, iaka zachodzi w narządzie krążenia ipod […]