Fakt, że ludzie dorośli pod wpływem wymagań swej biologii i społeczeństwa zakładają rodzinę i podejmują pracę, wyznacza w sposób najbardziej ogólny repertuar ich czynności. Ma on bardzo zróżnicowane walory osobotwórcze, zwłaszcza gdy idzie o pracę zarobkową. Dlatego środowisko społeczne najwydatniej wpływa na rozwój swych członków za pośrednictwem oferty zawodów i zajęć w ramach aktualnego podziału pracy. Potencjalna wartość rozwojowa danej pracy zależy od jej „rzeczowej złożoności” w rozumieniu M.L. Kohna i C. Schoolera. Rzeczową złożoność pracy autorzy ci definiują jako stopień, „w którym; praca wymaga od wykonawcy namysłu i własnej niezależnej oceny sytuacji. Rzeczowo złożona praca z samej swej istoty wymaga podejmowania wielu decyzji, które muszą uwzględniać niejasno określone lub pio-zostające w pozornym choćby konflikcie ewentualności” (Kohn, Schooler 1986, s. 157). Przykładem pracy o niskim stopniu rzeczowej złożoności jest kopaniiie rowu,, o wysokim — trud artysty rzeźbiarza, kierownika o dużych kompetencjach, wychowawcy itp. Istniejący rynek pracy oferuje wielu ludziom zajęcia o takim stopniu złożoności, który daje zaledwie nikłe szanse rozwoju. Podobnie jak praca, także i formy spędzania czasu wolnego» od biernych i niewymyślnych po złożone i twórcze — mają bardzo zróżnicowaną potencjalną wartość rozwojową. „Potencjalną” dlatego, iż rzeczywiste jej wykorzystanie zależy także od czynników subiektywnych.
