Popularne kwestionariusze

Niestety, psychologia niewiele ma na ten temat danych z uwagi na trudność badania rzeczywistych przejawów rozwoju i regresu w tej dziedzinie. Popularne kwestionariusze tu właśnie zawodzą najbardziej. Książka H. Muszyńskiego Rozwój moralny (1983) dotyczy tylko dzieci i młodzieży, podobnie jak podrozdział Rozwój i kształtowanie prospołecznej osobowości w dziele J. Reykow- skiego (1986). Dzięki badaniom L. Kohlberga (1983) najwięcej wiemy o rozwoju sądów moralnych, o tym, jak zmienia się sposób uzasadniania postępków — od czysto egoistycznego aż po eksponowanie interesu ogólnego i nadrzędnych zasad. Badania te sugerują, że w pewnej przynajmniej mierze rozwój moralny wspiera się na rozwoju intelektualnym, pozwalającym rozumieć cudze racje i ogólne zasady moralne. Co oczywiście nie znaczy, iż sprawność myślenia idzie zawsze w parze z prawością. Mało kto potrafi tak biegle rozprawiać o dobru ludzkości jak cyniczni tyrani.