„Przestałem osądzać innych w sposób bardzo ostry, negatywny. Próbuję widzieć dobre intencje w zachowaniu innych” (mężczyzna, 30 lat). „Większa zdolność dokonywania wyboru. Regres: po rzuceniu sportu — obniżenie sprawności fizycznej” (mężczyzna, 31 lat). ,,a) Stałem się bardziej liberalny, tzn. dopuszczam różnorodność ocen i zachowań innych. Myślę bardziej w kategoriach ogólnych, podejmowania i realizacji dalszych i wyższych celów kosztem wyrzeczeń i rezygnacji z przyjemności. Doskonalę znajomość języków obcych, by móc u źródeł dowiedzieć się o poglądach innych ludzi i narodów. Racjonalniejszy sposób życia” (mężczyzna, 35 lat). „Stałam się bardziej opanowana i zrównoważona. Łatwiej mi na lekcjach porozumieć się z młodzieżą” (kobieta, 39 lat).
„Rok temu postanowiłam skończyć studia podyplomowe i to w pełni zrealizowałam” (kobieta, 46 lat). Cytowane wypowiedzi najczęściej dotyczą punktów 1 i 6 z listy E. Sujak. Trudno wszakże znaleźć na tej liście miejsce dla wypowiedzi wskazujących na wzrost kontroli „ja” nad zachowaniem, większą samodzielność itp., zupełnie zaś nie mieści się w tym zestawie odpowiedź 7d („racjonalniejszy sposób życia”), świadcząca o przełamaniu przez jej autora schematu pojmowania rozwoju jako zmian czysto wewnętrznych i zbliżeniu się do cytowanego wyżej rozumienia rozwoju przez Levinsona. O tym, że dorośli często myślą o zmianach tego rodzaju, przekonamy się później. Zarówno lista Sujak, jak i wypowiedzi dorosłych na temat własnego rozwoju zdają się wskazywać pośrednio na potrzebę stworzenia pomocnych schematów pojęciowych i klasyfikacji, ułatwiających porządkowanie i ukierunkowanie myślenia dorosłych o rozwoju oraz przekraczanie w tym myśleniu zaczarowanego kręgu stereotypowych „właściwości psychicznych”.
