Gdy dajemy uczniom testy szybkościowe (rozwiązywane pod presją ograniczonego czasu na ich wykonanie), stawiamy ich w sytuacji zbliżonej do egzaminu, którą traktują z całą powagą. Te same testy stanowią dla ludzi starych materiał raczej obcy ich aktualnym zainteresowaniom i w mniejszym stopniu motywujący do skupionej i szybkiej pracy. P. Baltes i S. Willis dostarczyli danych, potwierdzających słuszność zastrzeżeń tego rodzaju, a w szczególności niedoboru aktywności intelektualnej. Badali oni testami inteligencji ludzi w wieku 60—80 lat, a następnie stwarzali im okazję do ćwiczeń umysłowych w ciągu ośmiu specjalnych posiedzeń. Już po tym niezbyt intensywnym zabiegu stwierdzono wyraźną poprawę wyników niektórych testów — największą w teście relacji figuralnych, małą zaś w znanym u nas dobrze teście Ravena (Baltes, Willis 1982). W innych badaniach, tym razem nad możliwościami poprawy zapamiętywania, R. Kliegel, J. Smith i P. Baltes (1986) zastosowali znacznie większą dawkę specjalnych ćwiczeń. Autorzy ci wyszli z założenia, że aby należycie ocenić rezerwy sprawności lub rozwoju jednostki, należy ją postawić wobec skrajnie trudnego zadania. Zasada ta stosowana jest, jak wiemy, z dobrym skutkiem w sporcie wyczynowym i wydaje się bezsporna. Wybrano m.in. zadanie polegające na zapamiętywaniu listy słów złożonej z 40 nie oowiazanych ze sobą treściowo rzeczowników. Każda lista przedstawiona była osobom badanym tylko raz, słowo po słowie, bez możliwości powrotu do słów eksponowanych wcześniej.
