Dowodzą oni, że mamy tu do czynienia z dwukierunkową zależnością między cechami jednostki a właściwościami wykonywanej pracy. „Praca, która sprzyja zawodowej samosterowności, powoduje wzrost elastyczności ideacyjnej i przyczynia się do rozwoju samosterownych orientacji wobec własnej osoby i wobec społeczeństwa. Praca, która ogranicza zawodową samoste- rowność, obniża elastyczność intelektualną oraz powoduje rozwój konformistycznych nastawień wobec społeczeństwa […]
Jak łatwo zauważyć, pierwszy z opisanych stylów życia przynosi więcej nowych zadań i doświadczeń, więcej okazji do rozwoju. Podobnie sprzyja rozwojowi inny generalny rodzaj zachowania, który cytowani już Kohn i Schooler (1986) nazywają „zawodową ¡aamosterownością”. Oznacza ona taki sposób wykonywania pracy, który polega na wykorzystywaniu własnego intelektu, dokonywaniu samodzielnych ocen sytuacji i konsekwencji działań, wyciąganiu […]
Do istotnych czynników rozwoju w wiekiu dojrzałym zaliczymy też pewne generalne właściwości działania, nazywane stylami życia. Spośród wielu znanych stylów (Siciński 1376) szczególne znaczenie dla naszego tematu mają dw~ wyróżnione przez J.F. Rychlaka (1982). Są to styl ekspansywny (Enlarging Life- -Style) i zachowawczy (Enfoldi.-g Lifs-otyla); zaproponowany przeze mnie przekład tych terminów nie jest dosłowny, lecz […]
Fakt, że ludzie dorośli pod wpływem wymagań swej biologii i społeczeństwa zakładają rodzinę i podejmują pracę, wyznacza w sposób najbardziej ogólny repertuar ich czynności. Ma on bardzo zróżnicowane walory osobotwórcze, zwłaszcza gdy idzie o pracę zarobkową. Dlatego środowisko społeczne najwydatniej wpływa na rozwój swych członków za pośrednictwem oferty zawodów i zajęć w ramach aktualnego podziału pracy. […]
Treść poprzedniego podrozdziału przemawia za niezwykle istotnym znaczeniem rozwojowym aktywności jednostki w dzieciństwie. Podobnie jest w wieku dojrzałym. Szczególne znaczenie ma tu m.in. proporcja codziennych działań rutynowych, które niczego w zasadzie już nie uczą, do sytuacji i zadań nowych — takich, które przekraczają aktualne możliwości podmiotu i stanowią wyzwanie dla jego zdolności do dalszego rozwoju. Zróżnicowanie […]
Uznanie autonomii wcale nie musi godzić w zasadę przyczynowości i kojarzyć się ze spekulacjami filozoficznymi na temat wolności woli. Człowiek jest cybernetycznym układem otwartym i względnie niezależnym, zdolnym do uczenia się i przetwarzania informacji na swój indywidualny sposób, uwzględniający własne preferencje, doświadczenia i własną ocenę sytuacji działania. Wszystkie te właściwości mają swą historię i biologiczne […]
