Wzrost mierzonej testami inteligencji z wiekiem w grupie osób umysłowo uzdolnionych (nadprzeciętaych) (wg N. Bayleya, za Przełącznikową 1978, s. 25) lepszą miarą inteligencji płynnej są wynalezione przez Cattella tzw. neutralne kulturowo testy inteligencji, które nie wymagają wiedzy, a jedynie porównywania serii prostych rysunków i wykrywania prawidłowości ukrytych w ich zróżnicowaniu i sposobie uszeregowania. Wykorzystanie inteligencji płynnej do rozwiązywania wyrastających przed nami od dziecka problemów prowadzi w wyniku uczenia się oraz transferu wprawy — do rozwoju inteligencji skrystalizowanej. Reprezentują ją wyćwiczone czynności umysłowe, a także znajomość języka i wiedza. Inteligencia płynna jest wrodzona, natomiast inteligencja skrystalizowana zmienia się w zależności od kultury, w której człowiek wyrasta, oraz od jego aktywności i zainteresowań. Wracając po tych wyjaśnieniach do tematu współwystępowa- nia regresu i rozwoju należy stwierdzić, że inteligencja płynna obniża się u ludzi dorosłych wraz z wiekiem, co znajduje wyraz przede wszystkim w spadku zdolności do intensywnej koncentracji uwagi (ważnej np. w rozgrywkach szachowych i rozwiązywaniu szybkościowych testów inteligencji) i jej podzielności, pozwalającej kontrolować kilka działań jednocześnie (Horn 1982). Te niekorzystne zmiany mogą mieć związek m.in. z pogarszaniem się ukrwienia mózgu i zaopatrzenia w tlen pewnych jego obszarów. Ów regres inteligencji płynnej nie jest wszakże tak duży, bv nie pozwalał na dalszą kumulację wiedzy i doświadczenia intelektualnego przez ludzi aktywnych umysłowo. Dlatego w tych czynnościach i dziedzinach, w których wyniki bardziej zależą od wiedzy i doświadczenia niż od szybkości przetwarzania podstawowych informacji, spadek inteligencji płynnej może być z nadwyżką kompensowany przez rozwój inteligencji skrystalizowanej. Świadczą o tym zarówno obserwacie nad rozwoiem kompetencji zawodowej niektórych specjalistów, jak i wyniki badań. Horn stwierdził np. za pomocą testów, że z wiekiem może wzrastać zdolność ujmowania codziennych zdarzeń w nowy sposób, patrzenia na nie z różnych perspektyw, co jest cechą twórczą i życiowo istotną. Należy więc pamiętać, że inteligencja skrystalizowana jest czymś więcej niż systemem nabytej wiedzy. Jej rozwój polega nie tylko na przyroście informacji, lecz także na pojawieniu sie nowych i lepszych sposobów (strategii) myślenia i lepszego dostępu do zasobów pamięci w wyniku odpowiedniej organizacji i integracji wiedzy (Horn 1982).
