Dorośli dalej się rozwijają

Przyjmując, że dorośli, mimo podlegania zmianom regresywnym, mają z reguły duże możliwości dalszego rozwoju, rozważmy z kolei, jakie są najważniejsze przejawy i kierunki tego rozwoju. Przedtem jednak odnotujmy ważną konsekwencję uznania przez badaczy, że rozwój i regres współistnieją ze sobą. Czy stanowisko takie nie obliguje do poczynienia dalszego kroku w kierunku rozszerzenia pola badań psychologii rozwojowej? Krok taki zrobiono bardzo szybko. Znalazło to wyraz w zmianie definicji przedmiotu tej dyscypliny. W swej nowej wersji mówi ona, że celem psychologii rozwojowej jest opis, wyjaśnianie i modyfikowanie wewnątrzosobniczych zmian zachowania w ciągu całego życia, a także różnic międzyosobniczych w zakresie tych zmian (Baltes, Reese 1984). Z definicji tej znikło nawet słowo „rozwój”. Wynika to nie tylko z trudności jego zdefiniowania, lecz także z uznania, że przedmiotem badań powinny być wszelkie zmiany. Ułatwia to, jak sądzę, unikanie jałowych sporów na temat, co w danym wypadku jest rozwojem, a co nim nie jest, nie przeszkadzając przy tym wcale interesować się zdolnością ludzi dorosłych do korzystnych dla nich samych i dla otoczenia przeobrażeń.