Jednym z ‘najbardziej fascynujących problemów badawczych ostatniego ćwierćwiecza naszego wieku stało się w psychologii pytanie nawiązujące do znanego nam już z rozdziału 1 odkrycia J. Piageta, że ostatnie, czwarte stadium rozwoju myślenia, stadium operacji formalnych, pojawia się między 11 a 15 rokiem życia. Czy w myśleniu dorosłych nie da się zaobserwować dalszych zmian strukturalnych pozwalających mówić o piątym stadium rozwoju? Pytanie io podjęło ostatnio wielu badaczy. Ich główne hipotezy i fragmentaryczne — jak dotąd — dane wskazują na to, że rozwój myślenia w okresach następujących po wieku dorastania może (choć wcale nie musi) przynosić zmiany jakościowe. Zmierza on w następujących kierunkach: Wzrasta relatywizm myślenia, wyrażający się w przechodzeniu od bezkrytycznej wiary w świadectwo zmysłów i autorytety do liczenia się z względnością wiedzy i znaczeniem kontekstu sytuacyjnego lub poznawczego dla oceny określonych faktów, reguł, decyzji. Akceptacja sokratejskiego sceptycyzmu wobec własnej wiedzy ułatwia tu poszerzanie horyzontów poznawczych i postępy na drodze do mądrości. Rozwija się zdolność myślenia dialektycznego, wyrażająca się w rozumieniu napotykanych sprzeczności i godzeniu ich przez poszukiwanie nadrzędnych perspektyw poznawczych i syntez.
